Tsunami

Tsunami là ǵ?

Tsunami tiếng Nhật có hai cách viết, một là "tân-ba" (= sóng bờ), hai la "hải-khiếu" (= tiếng biển hú), song thường vẫn được dịch la "sóng thần" là đúng, không. Tiếng Anh dich sát nhất chữ "tân-ba" là "tidal wave" (= sóng thuỷ-triều) v́ "thuỷ-triều" la nhất thiết gần "bờ" biển.

Nhưng ư nghĩa đích-thực cua "tân-ba" hay "tidal wave" không thuận-tuy chỉ có nghĩa là một lớp sóng gần bờ mà là một lớp sóng có thể cao ngất ngưởng, có nơi lên tới 100 feet tức khoảng 39 thươc, cao hơn mot cái nhà và có thể quét sạch hết những ǵ trên đường sóng chuyển. Như vậy, tiếng Viật gọi là "sóng thần" quả có lư.

Nói thêm chút ít về nguồn gốc khoa học của tsunami.

Tsunami khác với 'tidal wave' v́ tsunami đươc tạo thành sau cơn địa chấn trong khi tidal wave (sóng triều) do tides (triều) tạo thành. Sau khi động đất, một số lượng nước khồng lồ bị di chuyển, như một hệ thống lưu chất tự nhiên bị kích xúc ( receive a displacement impulse ). Năng lượng của kích xúc này tính bằng m * d, m là khối lượng nước, d là khoàng cách di chuyển.

Tuy d nhỏ nhưng m quá lớn. Số năng lượng này tiêu tán (dissipated) bằng sóng, một loại pressure wave trong nước. Pressure wave này di động cực kỳ nhanh, nhưng trên mặt biển không thể thấy được. Khi pressure wave này tiến vào gần bờ, lúc đó bức tường nước mới tạo thành, và lúc đó pressure wave "hoá thân" thành tsunami. Không phải cơn địa chấn nào cũng gây tsunami, v́ sóng có di chuyển xa hay không c̣n tùy vào tần số tự nhiên (natural frequency ) của khối nước bị kích động và nguồn kích động. Giả sử bạn cầm chén nước và lắc một cái. Khối nước trong chén có tần số tự nhiên của nó. Tần số này tùy thuộc vào h́nh dạng của chén nước và số lượng nước . Tùy theo vận tốc lắc: có khi nước chỉ lăn tăn, có khí cả khối nước sẽ di chuyển đồng bộ. Tsunami cũng tương tự như vậy. (GS Pham Van Hai)

Tsunami theo tiếng Anh - Encyclopedia

Tsunami, «tsoo NAH mee», is a towering ocean wave produced by an undersea earthquake, landslide, or volcanic eruption. In the open ocean, the water level may rise and fall several feet as a tsunami passes by. However, tsunamis frequently go undetected by ships because the water takes about 10 to 30 minutes to reach its highest level and fall back down. As a tsunami approaches a coastline, it can form a deadly wall of water that rises more than 100 feet (30 meters) high. The word tsunami is a combination of Japanese words meaning harbor and wave.

A tsunami that is caused by an undersea earthquake is also called a seismic sea wave. Scientists can calculate where and when a given undersea earthquake occurred and predict when the resulting seismic sea wave will reach shore. The scientists base their calculations on data provided by instruments called seismographs. These instruments detect vibrations called seismic waves that the earthquake sends through the rock beneath the ground.

Seismic waves travel through the earth much faster than a tsunami travels through the water. The speed of a tsunami depends on the depth of the water. In the Pacific Ocean , for example, a tsunami travels at a speed of up to 600 miles (970 kilometers) per hour. As the tsunami comes close to the shore, however, the speed that it is moving drops to about 100 miles (160 kilometers) per hour.

In 1960, a tsunami generated near the coast of Chile caused major damage across the entire Pacific Ocean . In Chile , it killed more than 5,000 people and caused widespread property damage along the coast. About 14 hours later, it reached Hawaii , where it killed 61 people and caused millions of dollars in property damage. Nine hours after that, the tsunami struck Japan , killing 150 people.

Tính đến ngày 30.12.04 đă có trên 114.000 người chết

Sóng Thần
Thơ: Vô T́nh

Tạo hóa gây chi đợt Sóng Thần
Vạn người đang sống phải vong thân
Tử thi oan trái nằm la liệt *
Phố xá điêu tàn đổ ngổn ngang
Thế giời kinh hoàng – như tận thế
Từ tâm cứu độ - khẩn lo toan
Thiên tai đánh thức toàn nhân loại
Chưa chắc Văn minh – tránh Họa càn

VÔ T̀NH
(Cảm xúc thiên tai đợt Sóng Thần – quá khủng khiếp)

-- Kẻ Sĩ Bắc Hà (ke_si_bac_ha@yahoo.com), January 01, 2005

Answers

***

Very Gu't post anh Ba('c Ha`n :))))

Pix are clear

-- Dont ever say SHIT to a shit person, never know that person is better than SHIT :))) (ChuyenTriHOINACH@aol.com), January 01, 2005.

Toi^ nghiep^ cho ho qua' di thoi^....

-- Moon Flower (moonflower@cong-santoibai.vn), January 01, 2005.

Nói thêm về tsunami

Qua TV thấy có cảnh rất thương tâm là lúc các em nhỏ ra bờ biển xem chuyện lạ v́ thủy triều rút ra tận ngoài khơi, ...cho đến lúc cơn sóng tai họa ập đến... Đây là hiện tượng người ta gọi là rút ra (drain out) báo hiệu trước cái tai họa trào lên (rise up). Cũng như những cơn sóng thông thường, sóng thần di chuyển với những pha thấp và cao (drain out phase/rise up phase). Điều khác biệt là cơn sóng thần truyền đi với tốc độ rất nhanh có thể lên tới 500 dậm/giờ, với khoảng cách giữa hai đỉnh sóng rất lớn (bước sóng) có thể xa hàng trăm dậm, và v́ vậy nó chứa đựng một năng lượng khủng khiếp.

Như ở Phuket người ta ghi nhận thời gian giữa 2 đợt sóng là vào khoảng 15 min, giả sử vận tốc sóng là 500 mph, thành thử bước sóng là khoảng 125 dậm! (~ 200Km)

Có thể một vài pha sóng đầu tiên đánh vào bờ với biên độ rất thấp (khoảng vài cm) nhưng rồi những pha kế tiếp độ cao cuả nước (cũng như độ rút ra xa) cứ tăng lên hết sức mau lẹ, đây cũng chính là điều vô cùng nguy hiểm khiến chúng ta trở tay không kịp.

Có điều đáng ngạc nhiên là người ta không t́m thấy (hoặc rất ít) xác cuả các động vật hoang dă. Như vậy chắc chắn rằng chúng đă biết trước đuợc thiên tai và đă sớm t́m đường tránh nạn. Về điểm này th́ con người thua xa loài vật.

Theo thuyết âm dương ta cũng có thể giải thích hiện tượng sóng thần (chỉ về diện, nghĩa là không giải thích cái căn nguyên cuả nó là do đông đất, water displacement...). Khi ta quan sát mặt biển lặng yên kia, th́ cái khối nước đó không thể nào nhảy lên mà "vồ" ta được, trừ khi chúng đang "chơi" 1 vũ điệu "rút rồi đánh". Thọat đầu th́ rút êm rồi đánh nhè nhẹ, du dương, dần dần chúng rút xa hơn rồi đánh mành mạnh, cho đến 1 lúc chúng rút ra tận mù khơi, tập hợp toàn lực lượng rồi đánh thẳng vào! Cũng như có âm th́ mới có dương, âm ít th́ dương ít, âm cực điểm th́ dương cũng lên cực điểm. Phàm như muốn làm việc ǵ lớn cần biết phối hợp, chuẩn bị để lấy thế năng. Phối hợp càng nhiều, thế năng càng lớn th́ kết quả sẽ khôn lường.

Trong tự nhiên, hầu như ở đâu ta cũng có thể giải thích sự việc theo kiểu âm dương như vậỵ Nói về đớ người th́ "có lúc lên voi xuống chó", c̣n nói về 1 quốc gia th́ : "Dẫu cường nhược có lúc khác nhau, nhưng tuấn kiệt đời nạ cung có." (Nguyễn Trăi). Có suy rồi mới có thịnh, có đêm rồi mới đến ngày, có yêu rồi có hận. Và như chúng ta thường nói, "im lặng là dấu hiệu của băo tố".

-- (vungtau02@yahoo.com), January 01, 2005.

dit-me , thay cac chu boc-phet , anh cung xin boc-phet gop- vui voi van de xua nhu trai dat nay. Song-than hay Tusami hay con -cac gi thi cung la nhung thien tai ma con nguoi phai ganh chiu . Di nhien ,khi Cali chim xuong bien thi keo theo Japan den Tau HongKong , Tau Taiwan qua Phi va VN. Vi chung no nam tren the ring of fire.

10 phan chet 7 con 3 chet 2 con 1 moi ra thai -binh .

Dit-me , chan li nay rat khac kho . You guys Vietnamese KKK SHOULD KISS YOUR ASSES TO SAY FUCK YOU , GOOD-BUY ! DIT -ME , Thuong De canh cao cac chu KKK day !

-- chi-bua (mingo@netscape.net), January 03, 2005.

Cool. Dit me cai thang bu cu bac ha nay nhieu chuyen qua. Go fuck your self.

-- (anhhungvietcong@gmail.com), January 09, 2005.