VnExpress, nạn nhân của "quyền tự do báo chí tùy tiện"

Cả hai tuần nay kể từ khi đích thân Thủ tướng Việt Nam ra lệnh xử lý đối với tổng biên tập và các phóng viên của báo điện tử VnExpress, truyền thông Việt Nam hầu như nín lặng. Chỉ có báo Hà Nội Mới hôm mùng 9 tháng Mười Một loan tin về vụ việc này và sau đó đài BBC và Á châu Tự do có đề cập tới.

Trước tiên, báo điện tử Tin nhanh Việt Nam VnExpress ra đời vào tháng 2 năm 2001 và chính thức được nhà nước công nhận là cơ quan báo chí vào tháng 11 cùng năm.

Sự ra đời của VnExpress đã làm thay đổi hoạt động báo chí trong nước. Từ vài trang web phiên bản điện tử của báo giấy, ngày nay Việt Nam có trên 20 trang báo điện tử, trong số đó duy chỉ có VnExpress là không nằm trong chế độ bao cấp và có đường hướng hoạt động riêng.

Ngày nay, VnExpress có hơn 800 ngàn độc giả thường xuyên với trung bình 13 triệu lượt người truy cập mỗi tháng, tiếp tục là website tiếng Việt đứng đầu thế giới, theo thống kê của alexa.com.

Sự thành công của VnExpress phát xuất từ chủ trương của công ty chủ quản là Công ty cổ phần phát triển đầu tư công nghệ FPT. Thành lập từ năm 1988,

cho tới nay công ty FPT đã trở thành biểu tượng cho nền công nghiệp tin học của Việt Nam, có nhiều nỗ lực khuyến khích tài năng trẻ như tổ chức nhiều cuộc thi thắp sáng tài năng trẻ, từng được chính phủ trao huân chương Lao động hạng Nhất vào năm 2003.

Từ khi công ty FPT cho ra đời báo điện tử Tin nhanh Việt Nam VnExpress, số người truy cập vào trang web này không ngừng gia tăng, phần lớn là nhờ thông tin trung thực, chính xác và đuợc cập nhật liên tục suốt 24 giờ.

Người ta có thể theo dõi diễn tiến của các vụ chuyên án như của Năm Cam, Lương Quốc Dũng....hoặc những cuộc điều tra của thanh tra nhà nước về các sai phạm tại tổng công ty bưu chính viễn thông VNPT, tổng công ty Thủy sản SEAPRODEX....

Thế nhưng những điểm mạnh đó đã gây tác hại cho báo điện tử Tin nhanh Việt Nam. Tờ Hà Nội Mới ngày 9 tháng 11 vừa qua cho biết sau khi bộ Văn hóa-Thông tin có công văn ngày 25 tháng 10 trình Thủ tướng về việc xử lý sai phạm của báo điện tử VnExpress trong thông tin xung quanh việc nhập khẩu 78 chiếc ô tô Mercedes phục vụ hội nghị ASEM, Thủ tướng đã cho những sai phạm đó là đặc biệt nghiêm trọng.

Theo ông Phan văn Khải thì báo điện tử không chỉ vi phạm Luật Báo chí và các văn bản quản lý của Nhà nước về báo chí, mà còn gây dư luận xấu trong và ngoài nước, tạo điều kiện cho các phần tử xấu kích động dư luận chỉ trích, phê phán và bôi nhọ chính phủ Việt Nam.

"...vâng, như tờ Hà Nội Mới đưa tin là đúng đấy ạ. Hiện nay thì vẫn đang chờ quyết định để thực thi đấy ạ. Nhưng bọn em không có thẩm quyền để trả lời thêm..." Một nhân viên VnExpress xác nhận.

Vụ việc khi chúng tôi tìm cách kiểm chứng thì được một nhân viên VnExpress xác nhận như sau: "...vâng, như tờ Hà Nội Mới đưa tin là đúng đấy ạ. Hiện nay thì vẫn đang chờ quyết định để thực thi đấy ạ. Nhưng bọn em không có thẩm quyền để trả lời thêm..."

Ngày 10 tháng 10, đài BBC cho biết khi tờ VnExpress loan tin tức liên quan đến việc Hà Nội nhập về 78 chiếc Mercedes cực sang để sử dụng sau hội nghị ASEM, Thủ tướng Phan văn Khải đã không hài lòng và thậm chí còn muốn đóng cửa tờ báo, nhưng cưối cùng nhờ một số quan chức ngành văn hóa can thiệp nên chỉ dừng ở mức độ khiển trách mà thôi.

Tuy nhiên không giới chức nào, kể cả ông Khải, cho biết là tờ VnExpress loan tin sai sự thật ở chỗ nào. Thời gian cuối tháng Chín, đầu tháng Mười vừa qua, các tờ Tuổi Trẻ, Người Lao động, Hà Nội Mới và nhiều báo khác, đều đã cùng VnExpress loan báo về việc Mercedes-Benz Vietnam bàn giao cho chính phủ Việt Nam 78 chiếc xe loại S-Class sang trọng để phục vụ cho hội nghị cấp cao ASEM. Tờ Hà Nội Mới viết rằng chính phủ Việt Nam "mượn" xe cho hội nghị, tờ Tuổi Trẻ cho biết thêm là công văn của Thủ tướng đồng ý cho Mercedes-Benz Vietnam được phép bán toàn bộ số xe trên tại thị trường Việt Nam sau khi hội nghị kết thúc.

Tờ Người Lao động hôm 14 tháng Sáu còn cho biết theo ông Nguyễn Hợp Kỳ, trưởng phòng đối ngoại của Mercedes Vietnam thì 78 chiếc xe này được nhập nguyên chiếc từ Đức theo dạng CBU, nhưng chỉ phải chịu thuế theo dạng CKD tức nhập linh kiện về nước lắp ráp. Như vậy, thay vì mức thuế tổng cộng lên đến gần 300% theo dạng CBU, ngoài thuế VAT và tiêu thụ đặc biệt 24%, với 78 chiếc S-Class, Mercedes Vietnam chỉ phải trả thêm 25% thuế nhập khẩu linh kiện giành cho xe dưới 5 chỗ mà thôi.

Báo VnExpress chỉ có khác những tờ báo kia ở chỗ nói về cuộc "chạy đua sở hữu ô tô cao cấp phục vụ ASEM 5", mà cuộc đua chưa bắt đầu, lại đã kết thúc. Lý do là toàn bộ số xe đã được đặt mua hết, kể cả ba chiếc "siêu xe" S600 giá 279 ngàn đôla một chiếc, và hai chiếc "siêu thể thao" S55 AMG giá 269 ngàn đôla một chiếc.

Đài BBC cho biết là kèm với những tin tức đó, tờ VnExpress còn mở một diễn đàn cho độc giả nêu lên nhận xét của họ và có những ý kiến không làm giới lãnh đạo hài lòng.

Chúng tôi xin đơn cử ý kiến của độc giả Van Cong Ngoc đăng trên VnExpress ngày 23 tháng Chín vừa qua. Bức thư có phần kết thúc rằng : "như vậy đâu còn kỷ cương phép nước nữa ? Muốn đi xe xịn, xin mời, nhưng phải nộp thuế. Đó là chưa kể người dân bình thường có khả năng mua những chiếc xe đó không? Hay chỉ giải quyết nội bộ cho một số người nhất định, quen biết nhất định ? Có lẽ chính phủ bận quan tâm tới các vụ tham nhũng ở Bưu điện, Dầu khí, Điện lực rồi, còn cái vụ này xem ra quá nhỏ so với các vụ xảy ra ở các tổng công ty độc quyền của nhà nước".

Độc giả này đoán nhầm, vì chính Thủ tướng Việt Nam đã quan tâm đến vụ này, nhưng thay vì đưa tòan bộ số xe ra đấu giá và bắt nộp thuế đúng mức, thì ông tổng biên tập tờ VnExpress bị mất chức. Ông Khải còn ra lệnh cho bộ Khoa học và Công nghệ chỉ đạo công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển Công nghệ FTP, chủ quản báo điện tử VnExpress, phải kiểm điểm lãnh đạo và có kỷ luật thích đáng đối với các cá nhân khác của báo điện tử VnExpress có liên quan đến những điều mà ông gọi là "sai phạm" vừa kể.

Sự can thiệp mạnh mẽ của Thủ tướng Phan văn Khải đã làm cho hầu hết mọi nhà báo khác phải có thái độ hết sức dè dặt, không ai dám hó hé điều gì. Khi chúng tôi tìm hiểu, phần lớn chỉ dám nói thoáng qua mà thôi: ".....các ông ấy chỉ bị một cái khuyết điểm gì đó nên bị khiển trách vậy mà. VnExpress đấy, thì tôi chỉ nghe như thế thôi...."

Bên cạnh tin tổng biên tập, giám đốc VnExpress bị kỷ luật, độc giả Việt Nam mấy ngày qua còn được đọc tin ông Trần Ngọc Thắng, nguyên phó giám đốc Xí nghiệp Xăng dầu Hàng không Miền Nam, do tố cáo tham nhũng mà bị trù dập, buộc phải nghỉ việc, dù những kẻ bị tố cáo đều bị bắt giam.

Lê Dân

-- Ma co Ho Chi Minh (MoiRoHoChiMinh@damtac.ngu.net), November 23, 2004

Answers

VnExpress, nạn nh�n của "quyền tự do b�o ch� t�y tiện" Cả hai tuần nay kể từ khi đ�ch th�n Thủ tướng Việt Nam ra lệnh xử l� đối với tổng bi�n tập v� c�c ph�ng vi�n của b�o điện tử VnExpress, truyền th�ng Việt Nam hầu như n�n lặng. Chỉ c� b�o H� Nội Mới h�m m�ng 9 th�ng Mười Một loan tin về vụ việc n�y v� sau đ� đ�i BBC v� � ch�u Tự do c� đề cập tới.

Trước ti�n, b�o điện tử Tin nhanh Việt Nam VnExpress ra đời v�o th�ng 2 năm 2001 v� ch�nh thức được nh� nước c�ng nhận l� cơ quan b�o ch� v�o th�ng 11 c�ng năm.

Sự ra đời của VnExpress đ� l�m thay đổi hoạt động b�o ch� trong nước. Từ v�i trang web phi�n bản điện tử của b�o giấy, ng�y nay Việt Nam c� tr�n 20 trang b�o điện tử, trong số đ� duy chỉ c� VnExpress l� kh�ng nằm trong chế độ bao cấp v� c� đường hướng hoạt động ri�ng.

Ng�y nay, VnExpress c� hơn 800 ng�n độc giả thường xuy�n với trung b�nh 13 triệu lượt người truy cập mỗi th�ng, tiếp tục l� website tiếng Việt đứng đầu thế giới, theo thống k� của alexa.com. cho tới nay c�ng ty FPT đ� trở th�nh biểu tượng cho nền c�ng nghiệp tin học của Việt Nam, c� nhiều nỗ lực khuyến kh�ch t�i năng trẻ như tổ chức nhiều cuộc thi thắp s�ng t�i năng trẻ, từng được ch�nh phủ trao hu�n chương Lao động hạng Nhất v�o năm 2003.

Từ khi c�ng ty FPT cho ra đời b�o điện tử Tin nhanh Việt Nam VnExpress, số người truy cập v�o trang web n�y kh�ng ngừng gia tăng, phần lớn l� nhờ th�ng tin trung thực, ch�nh x�c v� đuợc cập nhật li�n tục suốt 24 giờ.

Người ta c� thể theo d�i diễn tiến của c�c vụ chuy�n �n như của Năm Cam, Lương Quốc Dũng....hoặc những cuộc điều tra của thanh tra nh� nước về c�c sai phạm tại tổng c�ng ty bưu ch�nh viễn th�ng VNPT, tổng c�ng ty Thủy sản SEAPRODEX....

Thế nhưng những điểm mạnh đ� đ� g�y t�c hại cho b�o điện tử Tin nhanh Việt Nam. Tờ H� Nội Mới ng�y 9 th�ng 11 vừa qua cho biết sau khi bộ Văn h�a-Th�ng tin c� c�ng văn ng�y 25 th�ng 10 tr�nh Thủ tướng về việc xử l� sai phạm của b�o điện tử VnExpress trong th�ng tin xung quanh việc nhập khẩu 78 chiếc � t� Mercedes phục vụ hội nghị ASEM, Thủ tướng đ� cho những sai phạm đ� l� đặc biệt nghi�m trọng.

Theo �ng Phan văn Khải th� b�o điện tử kh�ng chỉ vi phạm Luật B�o ch� v� c�c văn bản quản l� của Nh� nước về b�o ch�, m� c�n g�y dư luận xấu trong v� ngo�i nước, tạo điều kiện cho c�c phần tử xấu k�ch động dư luận chỉ tr�ch, ph� ph�n v� b�i nhọ ch�nh phủ Việt Nam.

"...v�ng, như tờ H� Nội Mới đưa tin l� đ�ng đấy ạ. Hiện nay th� vẫn đang chờ quyết định để thực thi đấy ạ. Nhưng bọn em kh�ng c� thẩm quyền để trả lời th�m..." Một nh�n vi�n VnExpress x�c nhận.

Vụ việc khi ch�ng t�i t�m c�ch kiểm chứng th� được một nh�n vi�n VnExpress x�c nhận như sau: "...v�ng, như tờ H� Nội Mới đưa tin l� đ�ng đấy ạ. Hiện nay th� vẫn đang chờ quyết định để thực thi đấy ạ. Nhưng bọn em kh�ng c� thẩm quyền để trả lời th�m..."

Ng�y 10 th�ng 10, đ�i BBC cho biết khi tờ VnExpress loan tin tức li�n quan đến việc H� Nội nhập về 78 chiếc Mercedes cực sang để sử dụng sau hội nghị ASEM, Thủ tướng Phan văn Khải đ� kh�ng h�i l�ng v� thậm ch� c�n muốn đ�ng cửa tờ b�o, nhưng cưối c�ng nhờ một số quan chức ng�nh văn h�a can thiệp n�n chỉ dừng ở mức độ khiển tr�ch m� th�i. Tờ Người Lao động h�m 14 th�ng S�u c�n cho biết theo �ng Nguyễn Hợp Kỳ, trưởng ph�ng đối ngoại của Mercedes Vietnam th� 78 chiếc xe n�y được nhập nguy�n chiếc từ Đức theo dạng CBU, nhưng chỉ phải chịu thuế theo dạng CKD tức nhập linh kiện về nước lắp r�p. Như vậy, thay v� mức thuế tổng cộng l�n đến gần 300% theo dạng CBU, ngo�i thuế VAT v� ti�u thụ đặc biệt 24%, với 78 chiếc S-Class, Mercedes Vietnam chỉ phải trả th�m 25% thuế nhập khẩu linh kiện gi�nh cho xe dưới 5 chỗ m� th�i.

B�o VnExpress chỉ c� kh�c những tờ b�o kia ở chỗ n�i về cuộc "chạy đua sở hữu � t� cao cấp phục vụ ASEM 5", m� cuộc đua chưa bắt đầu, lại đ� kết th�c. L� do l� to�n bộ số xe đ� được đặt mua hết, kể cả ba chiếc "si�u xe" S600 gi� 279 ng�n đ�la một chiếc, v� hai chiếc "si�u thể thao" S55 AMG gi� 269 ng�n đ�la một chiếc.

Đ�i BBC cho biết l� k�m với những tin tức đ�, tờ VnExpress c�n mở một diễn đ�n cho độc giả n�u l�n nhận x�t của họ v� c� những � kiến kh�ng l�m giới l�nh đạo h�i l�ng.

Ch�ng t�i xin đơn cử � kiến của độc giả Van Cong Ngoc đăng tr�n VnExpress ng�y 23 th�ng Ch�n vừa qua. Bức thư c� phần kết th�c rằng : "như vậy đ�u c�n kỷ cương ph�p nước nữa ? Muốn đi xe xịn, xin mời, nhưng phải nộp thuế. Đ� l� chưa kể người d�n b�nh thường c� khả năng mua những chiếc xe đ� kh�ng? Hay chỉ giải quyết nội bộ cho một số người nhất định, quen biết nhất định ? C� lẽ ch�nh phủ bận quan t�m tới c�c vụ tham nhũng ở Bưu điện, Dầu kh�, Điện lực rồi, c�n c�i vụ n�y xem ra qu� nhỏ so với c�c vụ xảy ra ở c�c tổng c�ng ty độc quyền của nh� nước".

Độc giả n�y đo�n nhầm, v� ch�nh Thủ tướng Việt Nam đ� quan t�m đến vụ n�y, nhưng thay v� đưa t�an bộ số xe ra đấu gi� v� bắt nộp thuế đ�ng mức, th� �ng tổng bi�n tập tờ VnExpress bị mất chức. �ng Khải c�n ra lệnh cho bộ Khoa học v� C�ng nghệ chỉ đạo c�ng ty cổ phần Đầu tư v� Ph�t triển C�ng nghệ FTP, chủ quản b�o điện tử VnExpress, phải kiểm điểm l�nh đạo v� c� kỷ luật th�ch đ�ng đối với c�c c� nh�n kh�c của b�o điện tử VnExpress c� li�n quan đến những điều m� �ng gọi l� "sai phạm" vừa kể.

Sự can thiệp mạnh mẽ của Thủ tướng Phan văn Khải đ� l�m cho hầu hết mọi nh� b�o kh�c phải c� th�i độ hết sức d� dặt, kh�ng ai d�m h� h� điều g�. Khi ch�ng t�i t�m hiểu, phần lớn chỉ d�m n�i tho�ng qua m� th�i: ".....c�c �ng ấy chỉ bị một c�i khuyết điểm g� đ� n�n bị khiển tr�ch vậy m�. VnExpress đấy, th� t�i chỉ nghe như thế th�i...." -- Ma co Ho Chi Minh (MoiRoHoChiMinh@damtac.ngu.net), November 23, 2004

-- (test@test.test), November 23, 2004.