Ta(ng Tuye^'t Minh, ngu+o+`i vo+. Trung Quo^'c cu?a Nguye^~n A'i Quo^'c

Hoa`ng Tranh (Huang Zheng), Trung Quo^'c

Lo+`i toa` soa.n : Toa`n va(n ba`i na`y, Ho^` Chi' Minh vo+'i ngu+o+`i vo+. Trung Quo^'c Ta(ng Tuye^'t Minh, dda~ dda(ng tre^n so^' tha'ng 11-2001 cu?a ta.p chi' DDo^ng Nam A' Tung Hoa`nh (Do.c ngang DDo^ng Nam A'), xua^'t ba?n ta.i Nam Ninh. Ta'c gia? Hoa`ng Tranh (Huang Zheng) la` nha` su+? ho.c, vie^.n pho' Vie^.n Khoa ho.c Xa~ ho^.i Qua?ng Ta^y, ta'c gia? cuo^'n Ho^` Chi' Minh vo+'i Trung Quo^'c (Nha` xua^'t ba?n Ta^n Tinh, Nam Ninh 1990). Ba?n di.ch cu?a Minh Tha('ng. Theo tho^ng tin tu+` Ha` No^.i, mo^.t ta.p chi' su+? ho.c co' y' dda(ng ba`i na`y, nhu+ng dda~ bi. cha(.n la.i. DDoa.n chu+~ tha(?ng cuo^'i ba`i la` to'm ta('t cu?a Die^~n DDa`n.

" Sinh tho+`i Chu? ti.ch Ho^` Chi' Minh dda~ so^'ng ddo^.c tha^n suo^'t tho+`i gian da`i la^u nhu+ng hoa`n toa`n kho^ng pha?i Ngu+o+`i suo^'t ddo+`i kho^ng la^'y vo+.. Thu+.c ra, Ho^` Chi' Minh tu+`ng co' mo^.t giai ddoa.n so^'ng trong ho^n nha^n chi'nh thu+'c. DDo' la` va`o tho+`i ki` nhu+~ng na(m 20 dda^`u the^' ki? XX khi ngu+o+`i tie^'n ha`nh co^ng ta'c ca'ch ma.ng ta.i Qua?ng Cha^u, Trung Quo^'c. No'i cu. the^? la` va`o tha'ng 10 na(m 1926, Ho^` Chi' Minh tu+`ng la^'y co^ ga'i Qua?ng Cha^u Ta(ng Tuye^'t Minh la`m vo+., dda~ cu+? ha`nh ho^n le^~, sau khi cu+o+'i dda~ chung so^'ng vo+'i nhau ho+n nu+?a na(m. Va`o tha'ng 5 na(m 1927, sau khi ro+`i Qua?ng Cha^u, Ho^` Chi' Minh dda~ ma^'t lie^n la.c vo+'i vo+. va` tu+` ddo' kho^ng the^? ga(.p la.i nu+~a. Tu+` ddo', ddo^i ti`nh nha^n a^'y, ngu+o+`i kho^ng bao gio+` ddi bu+o+'c nu+~a, ngu+o+`i kho^ng mo^.t la^`n na`o nu+~a cu+o+'i vo+., mo^~i ngu+o+`i mo^.t phu+o+ng tro+`i, dde^`u so^'ng ddo^.c tha^n cho dde^'n khi tu+` bie^.t co~i ddo+`i na`y."

" Ta(ng Tuye^'t Minh, ngu+o+`i vo+. Trung Quo^'c cu?a Ho^` Chi' Minh, que^ o+? huye^.n Mai ti?nh Qua?ng DDo^ng, sinh tha'ng 10 na(m 1905 o+? tha`nh pho^' Qua?ng Cha^u. Tha^n phu. cu?a Tuye^'t Minh la` Ta(ng Khai Hoa, tho+`i tre? mo^.t mi`nh dde^'n DDa`n Hu+o+ng So+n (Hono-lulu) lu'c dda^`u la`m co^ng, sau buo^n ba'n ; khi ti'ch luy~ ddu+o+.c i't vo^'n lie^'ng, tro+? ve^` nu+o+'c tie^'p tu.c buo^n ba'n, gia ca?nh kha^'m kha', vui ve?. Ngu+o+`i vo+. dda^`u cu?a o^ng Ta(ng Khai Hoa ho. Phan, sinh ddu+o+.c hai trai mo^.t ga'i. Sau khi ba` Phan bi. be^.nh ma^'t, o^ng la^'y ba` vo+. ke^' ho. Lu+o+ng la` ngu+o+`i huye^.n Thua^.n DDu+'c sinh ddu+o+.c 7 co^ con ga'i nu+~a. Ta(ng Tuye^'t Minh la` con u't, bo+?i va^.y nhu+~ng ngu+o+`i quen bie^'t Ta(ng Tuye^'t Minh thu+o+`ng go.i co^ la` " co^ Mu+o+`i ". Khi co^ 10 tuo^?i thi` ngu+o+`i cha qua ddo+`i, dde^? la.i mo^.t chu't ba^'t ddo^.ng sa?n. Ba` Lu+o+ng thi. cu`ng Tuye^'t Minh so^'ng qua nga`y nho+` va`o tie^`n thue^ nha`, gia ca?nh kho^ng ddu+o+.c nhu+ tru+o+'c. Na(m 1918, mo+'i 13 tuo^?i, Tuye^'t Minh dda~ ba('t dda^`u theo chi. la` Ta(ng Tuye^'t Thanh, mo^.t y si~ sa?n khoa, ho.c vie^.c ho^. li' va` ddo+~ dde?. DDa^`u na(m 1923, ngu+o+`i chi. a^'y ddu+a Ta(ng Tuye^'t Minh dde^'n Phie^n Ngu dde^? ho.c Cao dda(?ng tie^?u ho.c. Nu+?a na(m sau, Ta(ng Tuye^'t Thanh cha(?ng may li`a ddo+`i, Ta(ng Tuye^'t Minh ma^'t ddi nguo^`n chu ca^'p, ngay tha'ng 7 na(m a^'y pha?i va`o tru+o+`ng Ho^. sinh Qua?ng Cha^u ho.c ta^.p. Tha'ng 6 na(m 1925, Ta(ng Tuye^'t Minh to^'t nghie^.p tru+o+`ng tro+. sa?n, ddu+o+.c o^ng hie^.u tru+o+?ng gio+'i thie^.u dde^'n tra.m y te^' La Tu' Va^n la`m nu+~ ho^. sinh. Chi'nh tho+`i gian na`y Ta(ng Tuye^'t Minh la`m quen vo+'i Ho^` Chi' Minh lu'c a^'y ddang tie^'n ha`nh co^ng ta'c ca'ch ma.ng o+? Qua?ng Cha^u."

" (...) Tha'ng 11 na(m 1924, Ho^` Chi' Minh tu+` Ma.c Tu+ Khoa dde^'n Qua?ng Cha^u, la^'y te^n la` Ly' Thuy., la`m vie^.c ta.i pho`ng phie^n di.ch cu?a co^' va^'n Borodin, thuo^.c Ho^.i Lao Lie^n cu?a To^n Trung So+n, tru' ngu. ta.i nha` ha`ng cu?a o^ng Ba`o ta.i qua?ng tru+o+`ng DDo^ng Hie^.u. Sau nhu+~ng gio+` la`m co^ng ta'c phie^n di.ch, Ho^` Chi' Minh da`nh nhie^`u thi` gio+` va` ta^m su+'c va`o co^ng vie^.c lie^n ke^'t va` to^? chu+'c ca'c chie^'n si~ ca'ch ma.ng Vie^.t Nam, sa'ng la^.p to^? chu+'c ca'ch ma.ng Vie^.t Nam, hua^'n luye^.n ca'n bo^. ca'ch ma.ng Vie^.t Nam trong co^ng ta'c. Trong tho+`i gian a^'y, nhu+~ng thanh nie^n ca'ch ma.ng Vie^.t Nam dde^'n Qua?ng Cha^u tru+o+'c nhu+ Ho^` Tu`ng Ma^.u, La^m DDu+'c Thu. dde^`u tro+? tha`nh tro+. thu? dda('c lu+.c cho Ngu+o+`i. La^m DDu+'c Thu. cu`ng ngu+o+`i vo+. Trung Quo^'c cu?a o^ng la` Lu+o+ng Hue^. Qua^`n chi'nh la` o^ng mo^'i ba` mo^'i cho cuo^.c ho^n nha^n cu?a Ho^` Chi' Minh va` Ta(ng Tuye^'t Minh."

" La^m DDu+'c Thu. vo^'n te^n la` Nguye^~n Co^ng Vie^~n, ngu+o+`i huye^.n Kie^'n Xu+o+ng, ti?nh Tha'i Bi`nh, Vie^.t Nam, sinh na(m 1890 (cu`ng tuo^?i vo+'i Ho^` Chi' Minh). Ho^` Chi' Minh cu`ng vo+'i gia ddi`nh La^m DDu+'c Thu. co' the^? no'i la` cho^~ giao ha?o nhie^`u ddo+`i. Hai ngu+o+`i quen bie^'t nhau tu+` thuo+? thie^'u tho+`i, la.i cu`ng chi' hu+o+'ng. Na(m 1911, Ho^` Chi' Minh dde^'n cha^u A^u ti`m cha^n li' ca'ch ma.ng, ga^`n nhu+ ddo^`ng tho+`i, hu+o+?ng u+'ng lo+`i hie^.u trie^.u cu?a nha` chi' si~ cho^'ng Pha'p la~o tha`nh Phan Bo^.i Cha^u, La^m DDu+'c Thu. muo^'n DDo^ng du qua Nha^.t, nhu+ng khi no^? ra Ca'ch ma.ng Ta^n Ho+.i, Phan Bo^.i Cha^u to+'i Trung Quo^'c, sa'ng la^.p Vie^.t Nam Quang phu.c ho^.i o+? Qua?ng Cha^u, La^m DDu+'c Thu. theo Phan Bo^.i Cha^u dde^'n Qua?ng Cha^u va` gia nha^.p ho^.i ddo'. DDa^`u na(m 1922, mo^.t so^' thanh nie^n nhie^.t huye^'t trong Vie^.t Nam Quang phu.c ho^.i ca?m tha^'y tha^'t vo.ng ve^` ca'nh gia` ba?o thu? ne^n dda~ li khai Quang phu.c ho^.i dde^? la^.p ra mo^.t ddoa`n the^? ca^'p tie^'n ho+n la` Ta^m ta^m xa~. Sau khi dde^'n Qua?ng Cha^u, Ho^` Chi' Minh ra^'t nhanh cho'ng lie^n he^. ddu+o+.c vo+'i Ta^m ta^m xa~ va` quye^'t ddi.nh ca?i ta.o to^? chu+'c na`y tha`nh mo^.t to^? chu+'c ca'ch ma.ng cha^n chi'nh cu?a giai ca^'p vo^ sa?n Vie^.t Nam. Ho^` Chi' Minh vo^'n quen bie^'t La^m DDu+'c Thu. tu+` tru+o+'c ne^n o+? Qua?ng Cha^u Ngu+o+`i coi La^m la` co^'t ca'n co' the^? tin ca^.y.

" La^m DDu+'c Thu. hoa.t ddo^.ng o+? Qua?ng Cha^u mo^.t tho+`i gian kha' la^u. O+? dda^y o^ng dda~ la^'y co^ ga'i Trung Quo^'c Lu+o+ng Hue^. Qua^`n la`m vo+.. Me. cu?a Lu+o+ng Hue^. Qua^`n la` mo^.t tha^`y thuo^'c dda~ mo+? ta.i tha`nh pho^' Qua?ng Cha^u mo^.t di.ch vu. y te^'. Lu+o+ng Hue^. Qua^`n co' la`m co^ng ta'c y ta' ta.i ddo'. Na(m 1925, Ta(ng Tuye^'t Minh to^'t nghie^.p tru+o+`ng Ba?o sinh tro+. sa?n, qua su+. gio+'i thie^.u cu?a o^ng hie^.u tru+o+?ng dda~ to+'i co+ so+? di.ch vu. y te^' cu?a me. Lu+o+ng Hue^. Qua^`n la`m co^ ddo+~ ne^n dda~ nhanh cho'ng quen bie^'t vo+'i Lu+o+ng Hue^. Qua^`n va` tro+? ne^n tha^n thie^'t. Lu+o+ng Hue^. Qua^`n lo+'n ho+n Ta(ng Tuye^'t Minh 3 tuo^?i ne^n co^ thu+o+`ng go.i la` " chi. Qua^`n ", hai co^ ddo^'i xu+? vo+'i nhau nhu+ chi. em ruo^.t.

" La^m DDu+'c Thu. sau na(m 1927 dda~ tu+`ng bu+o+'c pha?n bo^.i, li khai ha`ng ngu~ ca'ch ma.ng Vie^.t Nam la`m kho^ng i't ddie^`u nguy ha.i cho su+. nghie^.p ca'ch ma.ng Vie^.t Nam. Nhu+ng ta.i tho+`i ddie^?m ma^'y na(m Ho^` Chi' Minh mo+'i dde^'n Qua?ng Cha^u thi` o^ng ta cu~ng la` mo^.t thanh nie^n ca'ch ma.ng ha(ng ha'i co' trie^?n vo.ng. Ho^` Chi' Minh cha(?ng nhu+~ng ddu+o+.c La^m DDu+'c Thu. pho^'i ho+.p va` chi vie^.n trong co^ng ta'c ma` co`n ddu+o+.c La^m giu'p ddo+~ ca? ve^` ma(.t kinh te^'. Ho^` Chi' Minh tha^.m chi' dda~ ddem ca? chuye^.n tra(m na(m cu?a mi`nh pho' tha'c cho La^m DDu+'c Thu.. Mu`a he` na(m 1926, Ho^` Chi' Minh dde^` xua^'t vo+'i La^m DDu+'c Thu. ra(`ng do vie^.c co^ng qua' ba^.n ro^.n, anh cu~ng muo^'n ti`m mo^.t co^ ga'i Trung Quo^'c dde^? tie^.n trong cuo^.c so^'ng no+i cu+ tru' co' ngu+o+`i cha(m so'c. La^m DDu+'c Thu. cu`ng vo+'i vo+. la` Lu+o+ng Hue^. Qua^`n ba`n ba.c tha^'y Ta(ng Tuye^'t Minh la` ddo^'i tu+o+.ng thich ho+.p be`n gio+'i thie^.u cho Ta(ng Tuye^'t Minh va` Ho^` Chi' Minh la`m quen vo+'i nhau. Ho^` Chi' Minh sau khi ga(.p ma(.t Ta(ng Tuye^'t Minh dda~ ra^'t co' ca?m ti`nh vo+'i co^ ga'i Qua?ng Cha^u co' gu+o+ng ma(.t tra'i xoan, da tra('ng no~n ddie^`m dda.m, ddoan trang, tho^ng minh, sa'ng da., vi` va^.y sau gio+` la`m thu+o+`ng he.n ga(.p va` tro` chuye^.n vo+'i co^. No+i ga(.p go+~ thu+o+`ng la` nha` Lu+o+ng Hue^. Qua^`n. Ca?m ti`nh cu?a ddo^i be^n nga`y ca`ng sa^u sa('c, nhanh cho'ng ddi dde^'n trao ddo^?i ve^` ho^n le^~. Tho+`i gian na`y Ho^` Chi' Minh thu+o+`ng ddu+a Ta(ng Tuye^'t Minh dde^'n nha` ha`ng cu?a o^ng Ba`o dde^? ga(.p phu nha^n ho. Ba`o va` tranh thu? y' kie^'n cu?a ba` ve^` vie^.c ho^n nha^n cu?a ho.. Phu nha^n ho. Ba`o nhie^.t lie^.t ta'n tha`nh vie^.c ke^'t ho^n cu?a ho.. The^' nhu+ng ba` me. Ta(ng Tuye^'t Minh ngay tu+` dda^`u kho^ng ddo^`ng y' cuo^.c ho^n nha^n na`y vi` tha^'y Ho^` Chi' Minh la` mo^.t nha` ca'ch ma.ng phie^u lu+u ba.t xu+', o+? kho^ng ddi.nh no+i, con ga'i la^'y ngu+o+`i nhu+ va^.y ro^`i se~ kho^? ddau mo^.t ddo+`i. DDu'ng va`o lu'c a^'y ngu+o+`i anh hai cu?a Ta(ng Tuye^'t Minh la` Ta(ng Ca^?m Tu+o+ng, sau mo^.t tho+`i gian sang My~ ho.c ta^.p dda~ tro+? ve^` Qua?ng Cha^u.Anh ga(.p Ho^` Chi' Minh, du`ng tie^'ng Anh tro` chuye^.n, tha^'y Ho^` Chi' Minh co' ho.c va^'n ra^'t to^'t, la~o luye^.n va` ca^?n tro.ng, la.i ta^m huye^'t vo+'i su+. nghie^.p, vi` the^' anh dda~ thuye^'t phu.c ba` me. ddo^`ng y' vo+'i cuo^.c ho^n nha^n na`y."

" Ho^` Chi' Minh ga(.p Ta(ng Tuye^'t Minh luo^n luo^n. Mo^.t ma(.t, co^' nhie^n, anh thi'ch ti'nh gia?n di., ddoan trang, tho^ng minh, cha(m chi? cu?a co^ ga'i ; ma(.t kha'c anh cu~ng ca?m tha^'y co^ co`n non no+'t, ca^`n pha?i gia'c ngo^. cha^n li' ca'ch ma.ng ho+n, hie^?u ddo+`i ho+n nu+~a va` na^ng cao na(ng lu+.c hoa.t ddo^.ng ho+n. Vi` va^.y anh ddo^.ng vie^n Tuye^'t Minh tho^i vie^.c nu+~ ho^. sinh o+? co+ so+? di.ch vu. y te^' va` tham gia ho.c ta^.p o+? mo^.t lo+'p hua^'n luye^.n va^.n ddo^.ng phu. nu+~. Lu'c a^'y Ban phu. va^.n cu?a Trung u+o+ng Quo^'c da^n dda?ng Trung Quo^'c do Ha` Hu+o+ng Nghi chu? tri`, ddang du+. ddi.nh mo+? mo^.t co+ so+? hua^'n luye^.n va^.n ddo^.ng phu. nu+~ ta.i Qua?ng Cha^u nha(`m bo^`i du+o+~ng ca'n bo^. phu. nu+~ trong nu+o+'c. Ho^` Chi' Minh tho^ng qua su+. quen bie^'t tru+.c tie^'p vo+'i ca'c vi. Chu A^n Lai, DDa(.ng Di~nh Sie^u, Li' Phu' Xua^n, Tha'i Su+o+'ng, xin ddu+o+.c hai sua^'t cho Ta(ng Tuye^'t Minh va` Lu+o+ng Hue^. Qua^`n cu`ng va`o ho.c lo+'p hua^'n luye^.n va^.n ddo^.ng phu. nu+~. Ki` a^'y, lo+'p khai gia?ng nga`y 16 tha'ng 9 na(m 1926 va` ke^'t thu'c va`o nga`y 16 tha'ng 3 na(m 1927, tho+`i gian ho.c ta^.p la` nu+?a na(m. Qua?ng Cha^u tho+`i a^'y la` trung ta^m cu?a ca'ch ma.ng Trung Quo^'c. Trong qua' tri`nh lo+'p hua^'n luye^.n phu. va^.n tie^'n ha`nh, ngu+o+`i ta cha(?ng nhu+~ng dda~ mo+`i kho^ng i't ca'c ddo^`ng chi' co' tra'ch nhie^.m cu?a DDa?ng co^.ng sa?n Trung Quo^'c dde^'n gia?ng ma` co`n to^? chu+'c cho ho.c vie^n tham gia ca'c hoa.t ddo^.ng xa~ ho^.i. Nho+` ddu+o+.c ho.c ta^.p, qua? nhie^n Ta(ng Tuye^'t Minh tie^'n bo^. ra^'t nhanh, trong khoa' ho.c, ddu+o+.c ba.n ddo^`ng ho.c la` Tri.nh Phu'c Nhu+ gio+'i thie^.u, co^ dda~ gia nha^.p DDoa`n Thanh nie^n xa~ ho^.i chu? nghi~a."

" Do Ho^` Chi' Minh la.i thu'c giu.c ne^n ho^n le^~ cu?a hai ngu+o+`i dda~ ddu+o+.c cu+? ha`nh va`o tha'ng 10 na(m 1926. Lu'c a^'y Ho^` Chi' Minh 36 tuo^?i, co`n Ta(ng Tuye^'t Minh 21. DDi.a ddie^?m to^? chu+'c ho^n le^~ la` nha` ha`ng Tha'i Bi`nh tru+o+'c Ty Ta`i chi'nh o+? trung ta^m tha`nh pho^'. DDo' cu~ng la` ddi.a ddie^?m ma` mo^.t na(m tru+o+'c dda^'y Chu A^n Lai va` DDa(.ng Di~nh Sie^u mo+`i kha'ch dde^'n du+. le^~ ke^'t ho^n cu?a mi`nh. Tham du+. ho^n le^~ co' phu nha^n Ba`o La DDi`nh, Tha'i Su+o+'ng, DDa(.ng Di~nh Sie^u va` mo^.t bo^. pha^.n ho.c vie^n khoa' hua^'n luye^.n phu. va^.n. Phu nha^n ho. Ba`o ta(.ng mo^.t la(~ng hoa tu+o+i. Ma^'y nga`y dda^`u sau le^~ cu+o+'i, Ho^` Chi' Minh va` Ta(ng Tuye^'t Minh ta.m tru' trong To^?ng bo^. Thanh nie^n ca'ch ma.ng ddo^`ng chi' ho^.i, vo^'n la` no+i nghi? ngo+i cu?a Ho^` Chi' Minh. Lu'c a^'y, Ho^` Chi' Minh ddang chu? tri` khoa' hua^'n luye^.n chi'nh tri. dda(.c bie^.t thu+' III cu?a Vie^.t Nam, do ho.c vie^n kha' ddo^ng ne^n ddi.a ddie^?m ho.c ta^.p dda~ chuye^?n tu+` To^?ng bo^. Thanh nie^n ca'ch ma.ng ddo^`ng chi' ho^.i dde^'n pho^' Nha^n Hu+ng o+? ddu+o+`ng DDo^ng Cao. Ma^'y nga`y sau Ho^` Chi' Minh va` Ta(ng Tuye^'t Minh do.n dde^'n tru' ngu. o+? qua'n cu?a o^ng Ba`o, lu'c dda^`u du`ng be^'p ta^.p the^?, sau tu+. na^'u nu+o+'ng. Ho^` Chi' Minh ba^.n ro^.n co^ng ta'c, mo.i vie^.c nha` dde^`u do Ta(ng Tuye^'t Minh qua'n xuye^'n. Co^ cha(m so'c chu dda'o mo.i su+. a(n uo^'ng, sinh hoa.t thu+o+`ng nga`y cu?a Ho^` Chi' Minh, giu'p cho anh tu+` tuo^?i 21 dda~ xa nha` bo^n ta^?u, la`m " ke? phie^u die^u " go'c be^? cha^n tro+`i, thi` nay sau 15 na(m la.i co' ddu+o+.c ca?m gia'c a^'m a'p " o+? nha` mi`nh ". Ho^` Chi' Minh ra^'t ma~n nguye^.n ve^` co^ vo+. Trung Quo^'c cu?a mi`nh. Sau nga`y cu+o+'i, Ho^` Chi' Minh tu+`ng nhie^`u la^`n dda`m dda.o vo+'i La^m DDu+'c Thu., Lu+o+ng Hue^. Qua^`n ve^` vo+. mi`nh, dde^`u no'i ro~ ddie^`u ddo'."

Uye^n u+o+ng chia li`a ddo^i nga?

" The^' nhu+ng phu'c cha(?ng da`i la^u. Nga`y 12 tha'ng 4 na(m 1927, mo+'i nu+?a na(m sau khi Ho^` Chi' Minh vo+'i Ta(ng Tuye^'t Minh ke^'t ho^n, Tu+o+?ng Gio+'i Tha.ch pha?n bo^.i ca'ch ma.ng, pha't ddo^.ng cuo^.c chi'nh bie^'n pha?n ca'ch ma.ng ta.i Thu+o+.ng Ha?i, ti`nh the^' o+? Qua?ng Cha^u cu~ng chuye^?n bie^'n theo. Tru+o+'c ddo', chi'nh phu? Quo^'c da^n dda~ ro+`i to+'i Vu~ Ha'n. Tru. so+? cu?a ddoa`n co^' va^'n Lao Lie^n cu~ng ro+`i to+'i Vu~ Ha'n. Va` ta^'t nhie^n, Ho^` Chi' Minh cu~ng pha?i chuye^?n dde^'n Vu~ Ha'n. Trung tua^`n tha'ng 5, Ho^` Chi' Minh lu+u luye^'n chia tay vo+'i Ta(ng Tuye^'t Minh, tru+o+'c lu'c le^n ddu+o+`ng da(.n ddi da(.n la.i Ta(ng Tuye^'t Minh : " Em pha?i ba?o tro.ng, ddo+.i tin tu+'c cu?a anh ; o^?n ddi.nh no+i cho^'n mo^.t chu't la` anh ddo'n em ngay ". The^' ro^`i, Ho^` Chi' Minh ro+`i Qua?ng Cha^u, chuye^?n dde^'n Vu~ Ha'n, ro^`i la.i chuye^?n dde^'n Thu+o+.ng Ha?i, ddi ddu+o+`ng Ha?i Sa^m Uy, khoa?ng giu+~a tha'ng 6 na(m 1927 dde^'n Ma.c Tu+ Khoa. Sau ddo', Ho^` Chi' Minh la.i vo^.i va`ng dde^'n DDu+'c, Pha'p, Bi?, Thuy. Si~, Italia... ta.m ngu+`ng co^ng ta'c, cuo^'i cu`ng, tha'ng 8 na(m 1929, dde^'n Tha'i Lan.

" Do Tu+o+?ng Gio+'i Tha.c pha?n bo^.i, tha`nh Qua?ng Cha^u ro+i va`o giu+~a mo^.t cuo^.c khu?ng bo^' tra('ng. Sau khi chia tay vo+'i Ho^` Chi' Minh, Ta(ng Tuye^'t Minh mo^.t mi`nh ve^` so^'ng vo+'i me. va` nhu+~ng ngu+o+`i tha^n. Trong hai na(m, tu+` tha'ng 7 na(m 1927 dde^'n tha'ng 6 na(m 1929, Ta(ng Tuye^'t Minh va`o tru+o+`ng Anh va(n Kie^m Ba' va` tru+o+`ng Trung ho.c nu+~ sinh Ta^n A' ho.c ta^.p. Tho+`i gian dda^`u, co^ co`n giu+~ ddu+o+.c lie^n he^. vo+'i mo^.t so^' ddo^`ng chi' ca'ch ma.ng quen bie^'t o+? co+ so+? hua^'n luye^.n phu. va^.n. Ve^` sau do Quo^'c da^n dda?ng nga`y ca`ng dda`n a'p ta`n ba.o ca'c dda?ng vie^n co^.ng sa?n, ca'c ddo^`ng chi' ma` Ta(ng Tuye^'t Minh quen bie^'t dde^`u ro+`i Qua?ng Cha^u, mo^'i lie^n he^. ve^` to^? chu+'c cu?a co^ vo+'i ddoa`n vie^n DDoa`n Thanh nie^n xa~ ho^.i chu? nghi~a Trung Quo^'c cu~ng bi. gia'n ddoa.n. Tha'ng 7 na(m 1929, Ta(ng Tuye^'t Minh ro+`i Qua?ng Cha^u, ve^` que^ nha` cu?a me. o+? Thua^.n DDu+'c, la`m nu+~ ho^. sinh ta.i mo^.t tra.m y te^' tu+ o+? thi. tra^'n La(.c Lu+u. DDa^`u na(m 1930, co^ la.i chuye^?n dde^'n la`m nu+~ ho^. sinh o+? y xa' Qua^`n An cu?a Du+ Gia Vie^n, thi. tra^'n La.c To`ng, huye^.n Thua^.n DDu+'c.

" Tho+`i gian na`y, Ho^` Chi' Minh co' hai la^`n nho+` ngu+o+`i mang thu+ va` gu+?i thu+ lie^n he^. vo+'i Ta(ng Tuye^'t Minh, nhu+ng dde^`u kho^ng ke^'t qua?. [...] Sau khi dde^'n Tha'i Lan, Ngu+o+`i la^'y te^n la` DDa`o Cu+?u, tie^'n ha`nh co^ng ta'c tuye^n truye^`n va` to^? chu+'c ca'ch ma.ng tre^n dda^'t Tha'i Lan. [...] dda~ ho+n mo^.t na(m Ho^` Chi' Minh li bie^.t vo+'i Ta(ng Tuye^'t Minh, nho+' nhung da die^'t. No+i dda^y ca'ch Trung Quo^'c tu+o+ng ddo^'i ga^`n, nho+` ngu+o+`i chuye^?n thu+ cu~ng tie^.n, be`n ca^`m bu't vie^'t thu+ cho Ta(ng Tuye^'t Minh. Ho^` Chi' Minh cu~ng nghi~ dde^'n tho+`i cuo^.c bie^'n loa.n, ti`nh huo^'ng thie^n bie^'n va.n hoa', thu+ co' dde^'n ddu+o+.c tay vo+. hay kho^ng, tha^.t kho' du+. ddoa'n. Vi` va^.y, anh quye^'t ddi.nh du`ng lo+`i le~ nga('n go.n, ha`m su'c vie^'t mo^.t bu+'c thu+ nga('n, ba?o cho bie^'t mi`nh va^~n bi`nh an va` tha(m ho?i ngu+o+`i tha^n. No^.i dung bu+'c thu+ ddo' nhu+ sau : " Tu+` nga`y chia tay vo+'i em, dda~ ho+n mo^.t na(m tro^i qua. Nho+' thu+o+ng kha('c khoa?i, cha(?ng no'i cu~ng hie^?u. Nay mu+o+.n ca'nh ho^`ng, gu+?i ma^'y do`ng thu+ dde^? em ye^n ta^m, ddo' la` ddie^`u anh mong mo?i, va` ca^`u cho nha.c ma^~u va.n phu'c. Anh trai vu.ng ve^`, Thuy. ".

Phie^n a^m

Du+~ muo^.i tu+o+ng bie^.t, Chuye^?n thua^'n nie^n du+, Hoa`i nie^.m ti`nh tha^m, Ba^'t ngo^n tu+. hie^?u. Tu+ nha^n ho^`ng tie^.n, Dao ky' tho^'n tie^n, Ty? muo^.i an ta^m, Thi. nga~ ngu+o+~ng (*) vo.ng. Tinh thi?nh Nha.c ma^~u va.n phu'c.

Chuye^'t huynh Thuy.

Cu`ng em xa ca'ch DDa~ ho+n mo^.t na(m Thu+o+ng nho+' ti`nh tha^m Kho^ng no'i cu~ng ro~. Ca'nh ho^`ng thua^.n gio' Va('n ta('t va`i do`ng DDe^? em an lo`ng A^'y anh ngu+o+~ng vo.ng. Va` xin ki'nh chu'c Nha.c ma^~u va.n phu'c.

Anh ngu vu.ng : Thuy.

(Ba?n di.ch cu?a N.H.Tha`nh)

Thu+ cu?a Nguye^~n a'i Quo^'c (Ly' Thuy.) gu+?i Ta(ng Tuye^'t Minh, bi. Ma^.t tha'm DDo^ng Du+o+ng cha(.n ddu+o+.c nga`y 14.8.1928, hie^.n ta`ng tru+~ ta.i C.A.O.M. (Aix en Pro-vence). Xua^'t xu+' : Daniel He'mery, HOCHIMINH De L'Indochine au Vietnam, Gallimard, Paris 1990, tr.145.

*) Sau khi do du+. giu+~a so+? va` ngu+o+~ng, o^ng Nguye^~n Hu+~u Tha`nh dda~ cho.n phie^n a^m la` ngu+o+~ng. Ba nha` Ha'n ho.c kha'c thi` ca? quye^'t la` so+? va` cho bie^'t ddo' la` tu+. da.ng co^?. Ba^'t lua^.n the^' na`o, so+? vo.ng hay ngu+o+~ng vo.ng o+? dda^y dde^`u no'i le^n y' u+o+'c mong [chu' thi'ch cu?a Die^~n DDa`n]

" [...] Kho^ng ro~ ngu+o+`i mang thu+ so+ sua^'t, hay la` anh ta vo^'n di~ kho^ng the^? tin ca^.y, ma` bu+'c thu+ ddo' dda~ nhanh cho'ng lo.t va`o tay co+ quan ma^.t tha'm Pha'p o+? DDo^ng Du+o+ng, cuo^'i cu`ng tha`nh va^.t lu+u tru+~ ta.i Cu.c ho^` so+ can a'n quo^'c gia cu?a nu+o+'c Pha'p. Na(m 1990, trong di.p ki? nie^.m 100 na(m sinh cu?a Chu? ti.ch Ho^` Chi' Minh, Nha` xua^'t ba?n Gallimard o+? Pha'p dda~ cho ra ma('t ba.n ddo.c cuo^'n sa'ch Ho^` Chi' Minh - tu+` DDo^ng Du+o+ng dde^'n Vie^.t Nam, giu+~a tranh a?nh minh hoa. trong sa'ch co' ba?n in chu.p bu+'c thu+ ba(`ng Trung va(n no'i tre^n cu?a Ho^` Chi' Minh gu+?i cho vo+., vo+'i nhu+~ng do`ng thuye^'t minh : A^~ Thu+ cu?a Nguye^~n a'i Quo^'c (tu+'c Ho^` Chi' Minh) vie^'t cho vo+..Chuye^?n to+'i co+ quan dda(.c vu. DDo^ng Du+o+ng nga`y 14 tha'ng 8 na(m 1928 U+~. [...] Mo^.t ta'c gia? te^n la` Bu`i DDi`nh Ke^' tre^n ba'o Nha^n Da^n cu?a Vie^.t Nam, so^' ra nga`y 19 tha'ng 5 na(m 1991 dda~ da^~n la.i bu+'c thu+ ddo' trong ba`i nhan dde^` Ve^` mo^.t ta`i lie^.u lie^n quan sinh hoa.t ca' nha^n cu?a Nguye^~n A'i Quo^'c. Ba`i ba'o dda~ pha^n ti'ch va` pho?ng ddoa'n bu+'c thu+ ddo' lie^.u co' pha?i cu?a Ho^` Chi' Minh hay kho^ng. Tuy nhie^n, dda~ kho^ng ddu+a ra ddu+o+.c ke^'t lua^.n ro~ ra`ng. Thu+.c ra, bu+'c thu+ ddo' chi'nh xa'c la` do Ho^` Chi' Minh vie^'t. Mo^.t la`, ddo^'i chie^'u vo+'i nhu+~ng thu+ ca?o Trung va(n cu?a Ho^` Chi' Minh thi` bu+'c thu+ ddo' hoa`n toa`n a(n kho+'p vo+'i bu't ti'ch cu?a ngu+o+`i. Hai la`, lu'c Ho^` Chi' Minh vie^'t bu+'c thu+ ddo' ca'ch tho+`i ddie^?m chia tay vo+'i Ta(ng Tuye^'t Minh ddu'ng la` ho+n mo^.t na(m nhu+ no'i o+? trong thu+. Ba la`, te^n ki' du+o+'i thu+ thuY. ddu'ng la` bi' danh Ho^` Chi' Minh du`ng trong tho+`i gian o+? Qua?ng Cha^u. Bo^'n la`, Ta(ng Tuye^'t Minh tu+` nho? ma^'t cha, chi? co' me. lu'c a^'y co`n so^'ng, va` Ho^` Chi' Minh na('m ro~ ddie^`u ddo', ne^n trong thu+ chi? va^'n an nha.c ma^~u. Ca(n cu+' nhu+~ng ddie^`u tre^n, bu+'c thu+ ddo' do Ho^` Chi' Minh vie^'t, kho^ng co`n nghi ngo+` gi` nu+~a. Thu+ vie^'t xong dda~ ro+i va`o tay ma^.t tha'm Pha'p, ddo' la` ddie^`u Ho^` Chi' Minh dda~ kho^ng the^? lu+o+`ng tru+o+'c ddu+o+.c.

" Lu'c a^'y, Ho^` Chi' Minh co^ng ta'c o+? Tha'i Lan dde^'n ta^.n tha'ng 11 na(m 1929. Sau ddo', Ngu+o+`i ddu+o+.c Quo^'c te^' Co^.ng sa?n cu+? dde^'n Hu+o+ng Ca?ng, trie^.u ta^.p ho^.i nghi. tho^'ng nha^'t ba to^? chu+'c co^.ng sa?n tha`nh mo^.t dda?ng co^.ng sa?n. " Ho^.i nghi. tho^'ng nha^'t " dda~ khai ma.c ta.i Hu+o+ng Ca?ng nga`y 3 tha'ng 2 na(m 1930, chi'nh thu+'c tuye^n bo^' tha`nh la^.p DDa?ng Co^.ng sa?n Vie^.t Nam. Sau ho^.i nghi., tha'ng 3 na(m ddo' Ho^` Chi' Minh tro+? la.i Tha'i Lan, tha'ng 4 la.i dde^'n Hu+o+ng Ca?ng. Sau, nhie^`u la^`n la.i tu+` Hu+o+ng Ca?ng dde^'n Thu+o+.ng Ha?i, tie^'n ha`nh co^ng ta'c tuye^n truye^`n va` to^? chu+'c ca'ch ma.ng trong Vie^.t kie^`u ta.i to^ gio+'i Pha'p o+? Thu+o+.ng Ha?i. Lu'c a^'y, ca'c dda?ng vie^n co^.ng sa?n Vie^.t Nam Ho^` Tu`ng Ma^.u, Nguye^~n Lu+o+ng Ba(`ng... cu~ng ddang hoa.t ddo^.ng trong Vie^.t kie^`u o+? Thu+o+.ng Ha?i. DDa^`u tha'ng 5 na(m 1930, Ho^` Chi' Minh la.i vie^'t mo^.t bu+'c thu+ nu+~a tu+` Thu+o+.ng Ha?i gu+?i Ta(ng Tuye^'t Minh. Bu+'c thu+ na`y gu+?i qua Qua?ng Cha^u cho Ta(ng Tuye^'t Minh lu'c a^'y ddang la`m nu+~ ho^. sinh o+? co+ so+? di.ch vu. y te^' ta.i Gia Du+ Vie^n, thi. tra^'n La(.c Lu+u, huye^.n Thua^.n DDu+'c. No^.i dung ye^u ca^`u Ta(ng Tuye^'t Minh mau mau dde^'n Thu+o+.ng Ha?i ddoa`n tu.. Trong thu+ co' he.n ki` ha.n va` no'i ro~ ne^'u qua' ha.n ddo' ma` Ta(ng Tuye^'t Minh kho^ng dde^'n se~ dda`nh mo^.t mi`nh xua^'t ngoa.i. The^' nhu+ng, vo+'i ca? bu+'c thu+ na`y nu+~a, cu~ng dda~ xa?y ra chuye^.n ngoa`i y' muo^'n, Ta(ng Tuye^'t Minh cu~ng kho^ng sao nha^.n ddu+o+.c. Ta`i lie^.u ho^`i u+'c do Ta(ng Tuye^'t Minh vie^'t cu~ng nhu+ lo+`i ke^? la.i cu?a ba` qua thu+ tu+` trao ddo^?i vo+'i ta'c gia? ba`i na`y dde^`u no'i to+'i hoa`n ca?nh cu?a su+. co^' na`y.

" Hoa' ra, tha'ng 7 na(m 1929 Ta(ng Tuye^'t Minh sau khi dda~ ro+`i Qua?ng Cha^u, la`m nu+~ ho^. sinh o+? tra.m y te^' cu?a ba'c si~ Du+ Ba'c Va(n mo+'i mo+? ra o+? thi. tra^'n La(.c Lu+u, huye^.n Thua^.n DDu+'c, dde^'n cuo^'i na(m. DDa^`u na(m sau, co^ la.i chuye^?n dde^'n la`m nu+~ ho^. sinh ta.i y xa' Qua^`n An cu?a Sa Khie^'u o+? thi. tra^'n La.c To`ng cu~ng huye^.n Thua^.n DDu+'c. Bu+'c thu+ cu?a Ho^` Chi' Minh chuye^?n dde^'n cho tra.m y te^' cu?a Du+ Ba'c Va(n o+? thi. tra^'n La(.c Lu+u thi` lu'c a^'y Ta(ng Tuye^'t Minh dda~ ro+`i ddi ro^`i. Tru+o+?ng tra.m y te^' Du+ Ba'c Va(n cha(?ng nhu+~ng kho^ng ki.p tho+`i chuye^?n thu+ dde^'n Ta(ng Tuye^'t Minh ma` ngu+o+.c la.i co`n tu+. y' mo+? thu+ tru+o+'c ma(.t vo+. mi`nh, la.i co`n go.i the^m ca? nu+~ y si~ Hoa`ng Nha~ Ho^`ng, xem tro^.m no^.i dung thu+, sau ddo' ddem ddo^'t ddi. Nu+?a na(m sau khi xa?y ra chuye^.n ddo', Ta(ng Tuye^'t Minh tro+? la.i Qua?ng Cha^u tha(m me. va` nha^.n lo+`i mo+`i dde^'n du+. le^~ khai tru+o+ng co+ so+? y te^' ta.i nha` mo^.t ba.n ddo^`ng ho.c cu~. Ta.i dda^y co^ ba^'t ngo+` ga(.p laa.i nu+~ y si~ Hoa`ngNha~ Ho^`ng, ngu+o+`i dda~ tu+`ng la`m vie^.c cu`ng ta.i thi. tra^'n La(.c Lu+u, huye^.n Thua^.n DDu+'c. Nu+~ y si~ ddo' dda~ ddem toa`n bo^. su+. vie^.c tuo^n ra he^'t ngo.n nga`nh. Lu'c a^'y so vo+'i tho+`i ha.n Ho^` Chi' Minh he.n ga(.p nhau o+? Thu+o+.ng Ha?i thi` dda~ qua nu+?a na(m. Ta(ng Tuye^'t Minh chi? co`n bie^'t ke^u kho^? kho^n nguo^i, nuo^'t nu+o+'c ma('t va`o lo`ng. Nhu+ va^.y con ngu+o+`i kia dda~ gieo ta.i hoa. khie^'n Ta(ng Tuye^'t Minh ma^'t ddi co+ ho^.i ddu+o+.c tro+? la.i be^n cho^`ng, cu~ng ga^y cho co^ mo^.t bi ki.ch suo^'t ddo+`i trong tu+o+ng lai.

" DDe^'n cuo^'i na(m 1931, ro^'t cuo^.c Ta(ng Tuye^'t Minh cu~ng co' ddu+o+.c mo^.t co+ ho^.i ga(.p Ho^` Chi' Minh nhu+ng la.i la` ta.i toa` a'n cu?a nha` ddu+o+ng cu.c Anh o+? Hu+o+ng Ca?ng xe't xu+? Ho^` Chi' Minh. Ta(ng Tuye^'t Minh chi? co' the^? nhi`n tha^'y Ho^` Chi' Minh tu+` ra^'t xa, co`n Ho^` Chi' Minh thi` hoa`n toa`n kho^ng bie^'t vo+. mi`nh co' ma(.t ta.i toa`. Cuo^'i nhu+~ng na(m 20 - dda^`u 30 hoa`n ca?nh cu?a ca'c nha` ca'ch ma.ng Vie^.t Nam hoa.t ddo^.ng ta.i Hu+o+ng Ca?ng ra^'t to^`i te^.. Trong ha`ng ngu~ ca'ch ma.ng co' ke? pha?n bo^.i, ca'c co+ so+? bi' ma^.t bi. pha' hoa.i, chi'nh quye^`n thu+.c da^n Pha'p va` nha` ddu+o+ng cu.c Anh o+? Hu+o+ng Ca?ng ca^'u ke^'t vo+'i nhau ba('t bo+' ca'c chie^'n si~ ca'ch ma.ng. Ho^` Tu`ng Ma^.u bi. ca'c nha` ddu+o+ng cu.c Anh ba('t ro^`i giao cho ma^.t tha'm Pha'p " da^~n ddo^. " ve^` Vie^.t Nam giam ca^`m. Ho^` Chi' Minh cu~ng bi. ca'c nha` ddu+o+ng cu.c Anh ba('t nga`y 5-6-1931, li' do la` la`m tay sai cho ho^.i Lao Lie^n, a^m mu+u tie^'n ha`nh hoa.t ddo^.ng pha' hoa.i ta.i Hu+o+ng Ca?ng. Sau khi Ho^` Chi' Minh bi. ba('t, Quo^'c te^' Co^.ng sa?n tho^ng qua ho^.i Chu+~ tha^.p ddo? quo^'c te^' ke^u go.i cu+'u giu'p. To^? chu+'c ddo' la.i mo+`i mo^.t lua^.t su+ tie^'n bo^. ngu+o+`i Anh o+? Hu+o+ng Ca?ng la` o^ng Loseby ba`o chu+~a cho Ho^` Chi' Minh. Sau va`i tha'ng bi. giam giu+~, Ho^` Chi' Minh bi. ddu+a ra xe't xu+?. La^`n na`y dde^'n Hu+o+ng Ca?ng, Ngu+o+`i la^'y bi' danh la` To^'ng Va(n So+. Nhu+ng sau khi bi. ba('t nha` ddu+o+ng cu.c Anh dda~ pha't hie^.n ddo' chi'nh la` Ly' Thuy., cu~ng tu+'c la` Nguye^~n A'i Quo^'c. Lu'c a^'y ra^'t nhie^`u ba'o Hu+o+ng Ca?ng ddu+a tin. Cu`ng tho+`i gian na`y, tha^n ma^~u Ta(ng Tuye^'t Minh ddang bi. be^.nh. Co^ cu`ng me. dde^'n Hu+o+ng Ca?ng tru' ta.i co+ so+? chu+~a be^.nh cu?a anh ca? la` Ta(ng Ca^?m Nguye^n. DDo.c ddu+o+.c tin toa` se~ xe't xu+? cho^`ng mi`nh la` Ly' Thuy. lie^`n nho+` ba.n be` cu~ cu`ng dde^'n toa`. Ngu+o+`i dde^'n du+. thi'nh xe't xu+? ra^'t ddo^ng. Ta(ng Tuye^'t Minh pha?i ngo^`i nghe ca'ch xa pho`ng xu+? a'n. Nhi`n tha^'y hi`nh da'ng tie^`u tuy. cu?a ngu+o+`i cho^`ng xa ca'ch dda~ na(m na(m ma` lo`ng kho^n nga(n tra(m mo^'i ngo^?n ngang. Nhu+ng do khoa?ng cach kha' xa, la.i giu+~a toa` a'nm vo+. cho^`ng cha(?ng nhu+~ng vo^ phu+o+ng tro` chuye^.n ma` Ho^` Chi' Minh tha^.m chi' cha('c cha('n kho^ng he^` bie^'t Ta(ng Tuye^'t Minh ddang o+? tru+o+'c ma('t mi`nh. Ta(ng Tuye^'t Minh muo^'n dde^'n tha(m nom nhu+ng co' lo+`i truye^`n ra ra(`ng dda^y la` mo^.t tro.ng pha.m chi'nh tri. kho^ng ddu+o+.c phe'p tha(m ho?i, ga(.p go+~. Ta(ng Tuye^'t Minh ho?i do` nhie^`u no+i va` bie^'t ddu+o+.c ra(`ng ho^.i Ho^`ng tha^.p tu+. quo^'c te^' va` lua^.t su+ Loseby ddang ti`m ca'ch cu+'u Ho^` Chi' Minh, ti`nh ca?nh co' le~ cu~ng se~ chuye^?n bie^'n, dda`nh cu`ng tha^n ma^~u tro+? ve^` Qua?ng Cha^u, lo`ng hoang mang kho^ng bie^'t la`m sao.

" Tha'ng 2 na(m 1932, tha^n ma^~u Lu+o+ng thi. cu?a Ta(ng Tuye^'t Minh be^.nh na(.ng qua ddo+`i, hu+o+?ng tho. 76 tuo^?i. Ta(ng Tuye^'t Minh chuye^?n dde^'n co^ng ta'c o+? y xa' Qua^`n An o+? huye^.n DDo^ng Hoa`n, vo^'n la` co+ ca^'u pha^n chi cu?a y xa' Qua^`n An huye^.n Thua^.n DDu+'c, va^~n la`m nu+~ ho^. sinh. Lu'c na`y, cha me. co^ dde^`u dda~ ma^'t, anh em ddo^ng nhu+ng ngu+o+`i thi` ddi xa, ngu+o+`i thi` che^'t so+'m, Ta(ng Tuye^'t Minh co^i cu't ddo^.c tha^n, tha^.t la` buo^`n kho^?. Na(m 1943, sau tie^'t xua^n, tha^`y gia'o cu~ la` Tru+o+ng To^' Hoa mo+? ta.i ddu+o+`ng Long Ta^n o+? Qua?ng Cha^u mo^.t pho`ng cha^?n tri., co' lo+`i mo+`i Ta(ng Tuye^'t Minh dde^'n giu'p su+'c. Co^ be`n xin tho^i vie^.c o+? DDo^ng Hoa`n, dde^'n pho`ng cha^?n tri. cu?a Tru+o+ng To^' Hoa la`m nu+~ ho^. sinh va` la`m vie^.c o+? ddo' cho dde^'n ta^.n nga`y (Trung Quo^'c) gia?i pho'ng. Sau khi nu+o+'c Trung Quo^'c mo+'i ddu+o+.c tha`nh la^.p, chi'nh phu? tie^'n ha`nh ca?i ta.o va` chi?nh ddo^'n ca'c co+ so+? kinh te^' tu+ nha^n, tha`nh la^.p ca'c tra.m ve^. sinh ba?o ve^. su+'c khoe? ta.i ca'c khu. Ta(ng Tuye^'t Minh hu+o+?ng u+'ng lo+`i ke^u go.i cu?a chi'nh phu?, dda~ dde^'n co^ng ta'c ta.i tra.m so^' 8 o+? khu vu+.c phi'a Ta^y. Ve^` sau tra.m na`y ddo^?i go.i la` Vie^.n Ve^. sinh Kim Hoa (nay la` Vie^.n Y ho.c Trung y khu Le^. Loan). Ta(ng Tuye^'t Minh co^ng ta'c o+? ddo', ha`nh nghe^` nu+~ ho^. sinh dde^'n ta^.n na(m 1977 khi ve^` hu+u."

The^' la` tu+` sau la^`n tro^ng thoa'ng tha^'y cho^`ng o+? Hu+o+ng Ca?ng, kho^ng bao gio+` Ta(ng Tuye^'t Minh ga(.p la.i Nguye^~n A'i Quo^'c nu+~a. Theo ta'c gia? Hoa`ng Tranh, tha'ng 5-1950, tha^'y hi`nh Chu? ti.ch Ho^` Chi' Minh dda(ng tre^n Nha^n da^n Nha^.t ba'o cu`ng vo+'i to'm ta('t tie^?u su+?, ba` tin cha('c Ho^` Chi' Minh chi'nh la` cho^`ng mi`nh, nha^'t la` sau khi ti`m mua ddu+o+.c cuo^'n Truye^.n Ho^` Chi' Minh (nha` xua^'t ba?n Ta^n Hoa). Ba` dda~ " ba'o ca'o vo+'i to^? chu+'c U+~, ddo^`ng tho+`i gu+?i ma^'y bu+'c thu+ cho chu? ti.ch Ho^` Chi' Minh tho^ng qua dda.i su+' Vie^.t Nam ta.i Ba('c Kinh la` Hoa`ng Va(n Hoan. Nhu+~ng bu+'c thu+ a^'y A^~ dde^`u nhu+ dda' chi`m bie^?n kho+i (...) tha^.m chi' chu'ng co' ddu+o+.c gu+?i ra kho?i Qua?ng Cha^u hay kho^ng la` ddie^`u co`n dda'ng hoa`i nghi ". Tuy nhie^n, mo^.t ca'n bo^. la~nh dda.o Qua?ng Cha^u dda~ to+'i ga(.p Ta(ng Tuye^'t Minh, trao cho ba` la' thu+ cu?a ba` Tha'i Su+o+'ng (mo^.t trong nhu+~ng ngu+o+`i dda~ to+'i du+. tie^.c cu+o+'i na(m 1926 cu`ng vo+'i ba` DDa(.ng Di~nh Sie^u, vo+. cu?a Chu A^n Lai) " chu+'ng thu+.c Ho^` Chi' Minh chi'nh la` Ly' Thuy. cu~ng tu+'c la` cho^`ng Ta(ng Tuye^'t Minh ". Ca'n bo^. na`y cu~ng " gia?i thi'ch (...) li' do ta.i sao kho^ng tie^.n lie^n la.c vo+'i Chu? ti.ch Ho^` Chi' Minh, hy vo.ng Ta(ng Tuye^'t Minh hie^?u va` lu+o+.ng thu+' vie^.c na`y, ye^n ta^m co^ng ta'c ". Va^~n theo su+? gia Hoa`ng Tranh thi` ve^` pha^`n mi`nh, Ho^` Chi' Minh dda~ " tu+`ng tho^ng qua To^?ng la~nh su+. Vie^.tNam ta.i Qua?ng Cha^u do` ti`m ta(m ti'ch cu?a Ta(ng Tuye^'t Minh, na(m 1960 la.i nho+` Bi' thu+ Trung Nam cu.c DDa`o Chu' do` ti`m da^'u ve^'t cu?a ba` " song " vie^.c tre^n ddu+o+ng nhie^n kho^ng the^? co' ba^'t ki` ke^'t qua? gi` " vi` " ddie^`u na`y va`o tho+`i a^'y hoa`n toa`n kho^ng ki` la. ".

Ba` Ta(ng Tuye^'t Minh dda~ " ye^n ta^m co^ng ta'c" cho dde^'n na(m 1977 mo+'i ve^` hu+u, sau 52 na(m ta^.n tuy. vo+'i nghe^` nu+~ ho^. sinh. Theo Hoa`ng Tranh, gia ddi`nh ba` theo dda.o Co^ng gia'o tu+` ddo+`i o^ng no^.i, va` ba` " thu+o+`ng xuye^n ddi le^~ o+? gia'o ddu+o+`ng ". Ba` " co' tho'i quen a(n uo^'ng dda.m ba.c, kho^ng du`ng ca' thi.t ", cuo^.c so^'ng " vo^ cu`ng gia?n di. ", " luo^n vui ve? giu'p ngu+o+`i "...

" 11 gio+` 15 phu't nga`y 14 tha'ng 11 na(m 1991, sau 86 na(m tra?i qua con ddu+o+`ng dda^`y la^.n dda^.n long ddong, ta.i no+i cu+ ngu. [687 ddu+o+`ng Long Ta^n DDo^ng, Qua?ng Cha^u], cu. ba` Ta(ng Tuye^'t Minh dda~ bi`nh ye^n nha('m ma('t, thanh tha?n tru't ho+i tho+? cuo^'i cu`ng ".

-- hy tran (hytran@yahoo.com), September 16, 2004