Làng Quê

Bananas

Trưa Tha Hương

:::Trần Cư:::

Có một buổi trưa lung linh nắng làm cho tôi nhớ quê hương vô hạn. Một buổi trưa ở Chúp (Ấy là tên một đồn điền cao su lớn trong những đồn điền bát ngát của Công ty trồng trọt Đất Đỏ Cao Miên).

Nguyên hôm đó là một ngày nghỉ. Tôi đạp xe sang thăm Chúp ở bên kia bờ Cửu Long Giang. Tôi nghỉ chân ở một gia đình người bạn Nam Kỳ. Sau bữa cơm trưa, ai nấy đều sửa soạn đi nghỉ. Bạn tôi ném cho tôi một cái gối lớn để tôi nằm trên một cái ghế tràng kỷ trong phòng khách và sau khi đã khép bớt cửa sổ cho đỡ chói, anh mỉm cười nhìn tôi có ý chúc ngủ ngon, rồi sang phòng bên cạnh.

Trong phòng bấy giờ tối mát. Tôi nằm luồn hai tay dưới gáy, miệng còn ngậm tăm, vẩn vơ đợi giấc ngủ đến. Giờ phút ấy là giờ phút mà người ta thấy tâm hồn thảnh thơi, trống rỗng, không biết nghĩ cái gì.

Tôi lắng nghe tiếng động ban trưa. Dưới bếp, hình như chị Ba còn rửa bát: vòi nước chảy sè sè trong chậu, đũa nhôm và bát sứ chạm vào nhau thành một thứ tiếng rất thanh và bâng khuâng trong buổi trưa tịch mịch. Rồi nước lại sè sè hình như một lần cuối để tráng lên rổ bát, nghe như xóc ốc. Rồi vòi nước tắt. Một thứ im lặng ập đến mông mênh.

Bây giờ đến tiếng nước chảy từ trên bàn rửa xuống cống, lúc róc rách như một dòng suối nhỏ, khi tí tách tỉ tê như giọt tranh. Có lẽ rãnh nước chảy ngang hiên sau nhà. Tuy không nhìn thấy nó, nhưng nằm ở đây nhìn ra hiên, tôi cũng biết rằng nó đang chảy, ánh nắng chiếu vào rãnh nước, bắt lên mảng tường ngang bên hiên, in những lớp sóng ánh sáng chập chờn, hiu hiu.

Một cánh cửa sổ bếp còn mở. Ngoài vườn nắng đẹp vô ngần. Khung cửa sổ đen xanh cắt lên vườn chuối một bức tranh mùa hạ nên thơ. Nắng sưởi trên tàu chuối xanh non, chỗ xanh trong, chỗ láng bóng như mạ bạc, phản chiếu lên trần bếp một thứ ánh sáng rất dịu, xanh mướt và thái bình. Một con chim nào hót lảnh lót trong rừng cao su, xa xa… rồi lại im lặng. Mọi vật, dưới nắng, thiu thiu sắp chìm trong một giấc ngủ nặng nề. Thỉnh thoảng có hơi gió nhẹ lay động tàu chuối ngoài cửa sổ làm biến đổi, chập chờn cái màu xanh dịu trên rèm cửa.

*
* *

Bỗng nhiên, ở bên trái, ngoài hiên rộng, nổi lên tiếng võng đưa. Tiếng dây thừng căng thẳng cọ vào guốc võng kẽo kẹt, nghe buồn nản lạ.

Bên ngoài, nắng lung linh. Tiếng võng đưa kẽo kẹt như nạo vào hồn. Tôi nằm không yên, phải nghiêng mình áp má lên gối vì xúc động. Một cảm giác gì rất quen thuộc, rất xưa xâm chiếm tâm hồn tôi, hình như bao lâu chưa gặp.

Rồi một giọng ru em nổi lên - một giọng người Bắc:

Cái cò lặn lội bờ ao
Ăn sung thì chát, ăn đào thì chua
Ngày ngày ra đứng cửa chùa
Trông lên Hà Nội thấy vua đúc tiền
À ơi ơi… À ời ời…

Tiếng hát ngừng ru.

Trong im lặng, nắng như rung rinh vì vang tiếng võng đưa kẽo kẹt.

Tự nhiên tôi nhớ nhà. Phải chăng tôi đã gặp linh hồn của đất nước. Hình như xa lắm, đã lâu rồi, ở mãi tít phương Bắc, trong gia đình tôi cũng có những buổi trưa oi ả với tiếng võng đều đều… Khi cha tôi cầm tờ báo vào buồng để nghỉ trưa, mẹ tôi bảo vú em:

- Ru em ngủ, đừng để nó khóc cho ông nghỉ trưa.

Thế rồi vú em ẵm em tôi lên võng.

Thế rồi tiếng kẽo kẹt nổi lên cùng với tiếng ru em não nề, trong khi mẹ tôi ra sân phơi nốt mấy cái quần áo của người nhà mới giặt. Màu trắng của vải ướt ra ngoài nắng cũng sáng chói lên và hắt vào buồng học của tôi như cái dòng ánh sáng gờn gợn, rung rinh chảy trên mảnh tường xa xôi là bến Chúp này.

Tôi bỗng nhớ nhà như một đứa trẻ. Và ngạc nhiên sao lại nằm ở đây, ở chốn rừng rú này. Thì ra tôi đã phải đi mất hàng ngàn cây số mới nhận thấy ở giữa gia đình người cái hạnh phúc hàng ngày vẫn có ở chính trong gia đình tôi: một cuộc đời ngăn nắp nhịp nhàng, điều độ quá, bình dị quá thành ra tôi cho là buồn tẻ. Hạnh phúc không phải là một thứ gì cầu kỳ khó hiểu. Nó là sự ưng chịu, sự nhận lấy cuộc đời hàng ngày với tất cả những thứ vụn vặt vừa ỷ eo vừa nên thơ của nó. Bức gấm đẹp đẽ kia phải chăng đã được dệt bằng những sợi tơ mỏng mảnh? Nếu đem cẳt đút những sợi tơ ràng buộc tâm hồn mình với mọi vật, có khi ta làm cho linh hồn chảy máu.

Tiếng ru em lại nổi lên, chậm hơn và dài:

Ruộng tư điền không ai cày cấy
Liệu cô mình ở vậy được chăng?
Mười hai cửa bể anh đã cắm đăng
Cửa nào lắm cá anh quăng chài vào…
À ơi ơi… À ời ời…

Tiếng hát đều đều hoà với tiếng võng kẽo kẹt có một cái gì đặc biệt Việt Nam - nhất là một buổi trưa ở chốn xa xôi, nghe một câu hát của quê hương mình, thấm thía và buồn mang mang quá!

Qua bao thế kỷ, tâm hồn người nhà quê Việt Nam vẫn còn nguyên vẹn trong câu hát ru em. Cứ nằm đây, không cần nhìn mặt người đang hát kia, tôi cũng biết đó là cả hình ảnh người đàn bà nhà quê Bắc Kỳ chen chúc trên những miếng đất đã hết màu và chật hẹp vùng Thái Bình, Nam Định… Rồi thì đất ít và hết sữa, mà người thì cứ thêm lên. Cho đến một buổi sáng kia, người nhà quê ra thăm ruộng, thấy lúa xác xơ mới nhìn lên đám mây trắng ở chân trời bát ngát…

Đi xa!...

Người ta đồn ở phương Nam người thưa mà đất rộng.

Nhưng dễ phút chốc người ta lại “tự nhổ được rễ của mình”? Cái ý tưởng “tha phương cầu thực” chua xót quá. Luỹ tre kia, mảnh vườn này, và bàn thờ ông bà ông vải, mồ mả tổ tiên, bao nhiêu kỷ niệm! Bao nhiêu ràng buộc!

Mặc dầu…

Thế rồi, có một đội binh đói rách kéo xuống phương Nam, đến những vùng đất đỏ. Trong ấy, có cả người đang đánh võng kia.

*
* *

Trưa hôm nay, ôm con người, chắc lòng quê xúc động, người ấy cất tiếng hát ru:

Cò về nuôi cái cùng con
Để em đi trẩy nước non Cao Bằng
Cao Bằng xa lắm… anh ơi!

Rồi một lúc lâu, lại tiếp giọng thiết tha và nhẫn nhục, man mác một niềm nhớ tiếc:

Khi đi trúc mới mọc măng
Khi về trúc đã cao bằng ngọn tre…

Tôi bỗng thấy linh hồn bớt cô đơn hơn một chút. Bởi vì ở chốn xa lạ này, bên vách kia còn có một linh hồn cô đơn hơn, lạnh lùng hơn, nhưng âm thầm tăm tối hơn, cho nên tha hương hơn nữa…

Có tiếng đứa nhỏ cựa mình khóc.

Tức thì tiếng võng kẽo kẹt đưa nhanh hơn, và tiếng ru lại nổi lên vồn vã:

À ơi ơi… À ời ời…
Đầu năm ăn quả thanh yên
Cuối năm ăn bưởi cho nên đèo bòng…
Vì cam cho quít đèo bòng
Vì em nhan sắc cho lòng anh mê…

Lạ chưa!

Thì ra cô thôn nữ vui vẻ, nhí nhảnh ưa hát ví vẫn còn sống trong lòng người đánh võng.

Rồi xứ Bắc, với những làng tre xanh trên ruộng lúa, với các cô thôn nữ khăn mỏ quạ, những đêm trăng trai gái hát trống quân, những đêm chèo ngày vào đám, tất cả cuộc sống nhịp nhàng đơn sơ đầy thi vị ngoài đồng ruộng trong thôn xóm, tất cả những cái gì rất đep của quê hương đều lần lượt hiện về lòng tôi vì câu hát…

Thì ra, cho dù có đi quanh thế giới này đi nữa, trong khi trái đất mang ta, ta cũng mang trong lòng cả một thế giới.

Dù qua không gian, qua thời gian, ta vẫn còn một chút gì riêng biệt của ta. Tiếng nói có trọ trẹ, giọng có pha, nhưng tâm hồn vẫn vậy. Du lịch chỉ là mọt cách “đi trốn qua không gian mà không khỏi thấy thời gian trôi chảy” (P. Morand). Tôi nhớ đến câu trong Kinh thánh: I’ Imitation de Jesus Christ: “Người sẽ đổi thay và người cũng chẳng hơn”."

-- Kẻ Sĩ Bắc Hà (ke_si_bac_ha@yahoo.com), August 19, 2004

Answers

Cam on Ke-si Bac-ha da ghi lai nhung tinh que huong that dep.

-- Chi bua (broeker@sbcglobal.net), August 19, 2004.

-- Nong bi dai' (vietnamcongsans@yahoo.com), August 20, 2004.